Το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη

Το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη δεν απορρέει από κάποια ειδική διάταξη του εργατικού δικαίου αλλά από την ίδια την φύση της εργασιακής σύμβασης. Αυτό έχει ως συνέπεια το δικαίωμα αυτό να μην αποτελεί απόρ­ροια κανόνα δημοσίας τάξης ή αναγκαστικού δικαίου και έτσι δεν είναι ούτε απε­ριόριστο ούτε ανέλεγκτο. Αντίθετα είναι απόλυτα δυνατόν να περιορι­σθεί τόσο με τους όρους της εργασιακής σύμβασης, όσο με νομοθετική διά­ταξη. Γνωστότερη δε και συνηθέστερη στην ελληνική έννομη τάξη είναι αυτή του άρθρου 281 του Α.Κ. επί τη βάσει της οποίας κρίνεται το σύνολο σχε­δόν των αμφισβητουμένων περιπτώσεων και της παράνομης και κατα­χρη­στικής άσκησης του δικαιώματος αυτού. Συνδυαζομένης δε της διάταξης αυτής με τα άρθρα 372 και 373 Α.Κ. συνάγεται ευθέως ότι δεν είναι νόμιμη, και επο­μένως είναι άκυρη, η συμφωνία κατά την κατάρτιση της εργασιακής σύμβασης περί καθορισμού του διευθυντικού δικαιώματος κατά την απόλυ­τη κρίση του εργοδότη ή για απεριόριστη διεύρυνσή του στο μέλλον.

Στη συνέχεια γίνεται μια καταγραφή περιπτώσεων α) που κρίθηκαν δικα­στικά είτε ότι περιέχουν κατάχρηση του σχετικού δικαιώματος, και β) ότι έγιναν εντός των ορίων που επιτάσσουν η καλή πίστη και ο σκοπός του δικαιώματος αυτού.

Ενέργειες που κρίθηκαν ότι έγιναν κατά κατάχρηση σχετικού δι­και­ώ­ματος:

1. Στην περίπτωση συμβατικού περιορισμού των ωρών εργασίας, η εκ των υστέρων αύξηση αυτών, μονομερώς από τον εργοδότη, έστω και στα όρια που προβλέπονται από τον ισχύοντα εσωτερικό κανονισμό της επιχείρη­σης, είναι καταχρηστική (Α.Π. 162/1993, Βλ. ΔΕΝ 1993 σελ. 649).

2. Η λεγομένη τροποποιητική καταγγελία δηλ. η καταγγελία που συν­δυάζεται με πρόταση για τροποποίηση των όρων της σύμβασης εργασίας, η οποία κατ’ εξαίρεση γίνεται δεκτή ως έγκυρη, αν δεν δικαιολογείται από την συμπεριφορά ή το πρόσωπο του μισθωτού ή τις ανάγκες της επιχείρη­σης ή αν οι λόγοι που επικαλείται ο εργοδότης είναι προσχηματικοί, θεω­ρείται μη νόμιμη και καταχρηστική. (Εφετείου Αθηνών 5672/1992, Βλ. ΔΕΝ 1992 σελ. 243 επ.).

3. Η μετάθεση εργαζομένου - συνδικαλιστή σε άλλο τόπο εργασίας προ­κειμένου να περιορισθεί η δυνατότητα δράσης του και το ενδεχόμενο απερ­γιακών κινητοποιήσεων των λοιπών εργαζομένων της επιχείρησης, είναι κα­ταχρηστική και παράνομος (Εφετείου Λαρίσης 633/1992, Βλ. ΔΕΝ 1992 σελ. 1165).

4. Δεν είναι δυνατόν ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό δικαίωμά του να μεταβάλει μονομερώς τους όρους εργασίας, μεταξύ των οποίων και τον τόπο παροχής της, σε τρόπο ώστε να προκαλεί ριζική αλλαγή στον τρό­πο διαβίωσης του μισθωτού. Για το λόγο αυτό το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη δεν του παρέχει την εξουσία να μεταθέτει τον εργαζόμενο σε άλλη πόλη ή περιφέρεια, εκτός αν από τη σύμβαση εργασίας, τον τυχόν κανονι­σμό της επιχείρησης ή την Σ.Σ.Ε. κ.λπ. προκύπτει το αντίθετο.

5. Η απρόκλητη για χάρη διασκέδασης (καζούρα) συμπεριφορά του εκπροσώπου της επιχείρησης προς τον εργαζόμενο, συνιστά μονομερή βλα­πτική μεταβολή της σύμβασης εργασίας και διαφεύγει των ορίων της χρη­στής άσκησης του διευθυντικού δικαιώματος (Α Π 967/1991, Βλ. ΔΕΝ 1991 σελ. 932).

6. Το να υποχρεωθεί ο μισθωτός που είχε μεν προσληφθεί κατ’ αρχάς ως εργάτης αλλά κατόπιν συμφωνίας απησχολείτο σε θέση και καθήκοντα υπαλ­λήλου να εργασθεί και πάλι σε θέση εργάτη, εκφεύγει του διευθυντικού δι­καιώματος (Βλ. Μον. Πρωτ. Καλαμάτας 86/1985 - ΔΕΝ 1986, σελ. 399).

7. Ο περιορισμός του μισθωτού σε ορισμένα από τα είδη της εργασίας που εκτελούσε και η μείωση των αποδοχών του, δεν είναι δυνατόν να γίνει μονομερώς από τον εργοδότη (Βλ. την Α.Π. 1039/1983 - ΔΕΝ 1984 σελ. 258).

8. Η μονομερής μείωση των ωρών εργασίας με αντίστοιχη μείωση των αποδοχών του εργαζομένου δεν ανήκει στο διευθυντικό δικαίωμα του εργο­δότη (Βλ. την Α.Π. 1447/1982 - ΔΕΝ 1983 σελ. 485).

9. Η διακοπή της υπερωριακής ή της κατά Κυριακή εργασίας ή της παρο­χής της εργασίας εκτός έδρας, όταν έχουν συμφωνηθεί ρητώς ή σιω­πηρώς και παρήχοντο επί σειρά ετών σταθερώς, τακτικώς και μονίμως δεν είναι νό­μιμο να πραγματοποιηθεί μονομερώς από τον εργοδότη (Βλ. σχετικά τις Α.Π. 200/1986 στο ΔΕΝ 1986 σελ. 798 και την αντίθετή της Α.Π. 842/ 1985 στο ΔΕΝ 1986 σελ. 77).

10. Η άρνηση του εργοδότη να άρει την επιβληθείσα πειθαρχική ποινή που επέβαλε για ανύπαρκτο πειθαρχικό παράπτωμα, που μειώνει την προ­σωπικότητα του εργαζομένου αποτελεί καταχρηστική άσκηση του διευ­θυ­ντικού του δικαιώματος.

11. Η αποστολή του μισθωτού εκτός έδρας για απασχόληση, αποτελεί δικαίωμα του εργοδότη και υποχρέωση του μισθωτού, που πηγάζουν από το άρθρο 659 Α.Κ. Το δικαίωμα αυτό πρέπει να ασκείται, όπως εξ άλλου όλα τα σχετικά δικαιώματα μέσα στα όρια που τάσσουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη, ο κοινωνικός κ.λπ. σκοπός του. Η υπέρβαση αυτών των ορίων από την πλευρά του εργοδότη, παρέχει το δικαίωμα στο μισθωτό να μην υπακούσει στην εντολή του εργοδότη του ή του νόμιμου αναπληρωτή του, όπως π.χ. στην περίπτωση κατά την οποία ο εργοδότης αξιώνει από το μισθωτό να αναχωρήσει από την έδρα του αμέσως μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας του και κρίνεται ότι δεν συντρέχει εξαιρετική ανάγκη.

12. Ο εργοδότης μπορεί να θέσει το προσωπικό του σε κατάσταση διαθε­σιμότητας εφόσον αποδεδειγμένα ο κύκλος των εργασιών του δεν του επι­τρέπει την απασχόληση ολοκλήρου ή μέρους αυτού. Το δικαίωμα αυτό του εργοδότη είναι ανέλεγκτο από τα δικαστήρια, τα οποία δικαιούνται μόνο να εξετάσουν μήπως το σχετικό δικαίωμα ασκήθηκε καταχρηστικά, δηλαδή κα­τά τρόπο που υπερβαίνει τα όρια που τάσσει το άρθρο 281 Α.Κ. (βλ. σχετικά τις Α.Π. 647/1982 - ΔΕΝ 1982 σελ. 724, Εφετ. Θεσ/νίκης 473/1993 - ΔΕΝ 1994, σελ. 1274 κ.λπ.).

Ενέργειες που κρίθηκαν ότι δεν περιέχουν κατάχρηση του διευ­θυ­ντι­κού δικαιώματος:

1. Ο ως βυνοποιός - υπεύθυνος προμηθείας κριθής για την παραγωγή ζύ­θου προσληφθείς και υποχρεωθείς, για τις ανάγκες της επιχείρησης να εκτελεί καθήκοντα βάρδιας μία φορά την εβδομάδα προς επίβλεψη του εκεί εργαζομένου προσωπικού, δεν δικαιούται να αρνηθεί την εργασία αυτή, καθόσον το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη του δεν ασκείται καταχρη­στικά (Βλ. την Α.Π. 1825/1990 - ΔΕΝ 1992 σελ. 425).

2. Κρίνεται ότι στην περίπτωση μετακίνησης μισθωτού σε ομότιμη θέ­ση εργασίας στην οποία όμως, βάσει του κανονισμού της επιχείρησης, η απα­σχόληση δεν δικαιολογεί την καταβολή ορισμένου επιδόματος, το διευ­θυντικό δικαίωμα του εργοδότη κινείται εντός των ορίων του άρθρου 281 του Α.Κ. (Βλ. την Α.Π. 1703/1991 στο ΔΕΝ 1992 σελ. 926).

3. Δεν ενεργεί καταχρηστικά ο εργοδότης που αναθέτει τη διεύθυνση του καταστήματος του σε μισθωτό που είναι υφιστάμενος και υπολείπεται σε προσόντα άλλου μισθωτού (Α.Π. 191/1990 - ΔΕΝ 1991σελ. 79 - 80).

4. Ο εργοδότης δικαιούται να καθορίζει τον τομέα απασχόλησης του μισθωτού εντός της επιχείρησής του, εκτός αν το δικαίωμα αυτό απο­κλεί­εται ή περιορίζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση από ειδική διάταξη νόμου ή από την ατομική σύμβαση εργασίας. (Α.Π. 192/1990 - ΔΕΝ 1991 σελ. 129).

5. Το κατά τη διάρκεια της ημέρας ωράριο εργασίας του μισθωτού, καθορίζεται μονομερώς από τον εργοδότη, εκτός αν τούτο έχει ορισθεί με την ατομική σύμβαση εργασίας (Α.Π. 266/1990 - ΔΕΝ 1991 σελ. 216).

6. Η αλλαγή ειδικότητας σε υπάλληλο υποδοχής του καζίνο εξαιτίας αμελούς συμπεριφοράς του εργαζομένου, αποτελεί νόμιμη άσκηση του δι­ευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη (Α.Π. 1819/1990 - ΔΕΝ 1991σελ. 1125).

7. Ανήκει στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη η απαίτησή του να προσφέρει ο εργαζόμενος υποχρεωτικά υπερεργασία (Εφετ. Θεσ/κης 1873/ 1989 - ΔΕΝ 1990 σελ. 24, Βλ. και άρθρο 1 Ν. 3385/2005)).

8. Στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη ανήκει και ο καθορισμός των καθηκόντων του προσωπικού ασφαλείας σε περίπτωση απεργίας (Μον. Πρωτ. Αθηνών 2981/1989 - ΔΕΝ 1990 σελ. 1024).

Σχετική Νομολογία:  

• Μετάθεση μισθωτού τεχνικής εταιρείας που αναλαμβάνει έργα σε όλη την Ελ­λάδα: Α.Π. 630/2000 - ΔΕΝ 2000σελ. 1221.
• Πότε η μετάθεση συνιστά βλαπτική μεταβολή: Α.Π. 1333/2002 - ΔΕΝ 2003 σελ. 671, Α.Π. 596/1999 - ΔΕΝ 2000 σελ. 16.
• Δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή όταν προβλέπεται στη σύμβαση έστω και αν ο μισθωτός στερείται επιδομάτων στη νέα του θέση που ελάμβανε στην παλαιά: Εφετ. Αθηνών 3946/2001 - ΔΕΝ 2003 σελ. 1070, Α.Π. 1592/2002 - ΔΕΝ 2003 σελ. 1073, Α.Π. 181/2000 - ΔΕΝ 2001 σελ. 1370.